Phenakistiscoop
Een phenakistiscoop (van het Grieks phenax, -akos « bedrieger » en skopein « zien ») is een toestel waarmee bewegende beelden kunnen getoond worden. Dit toestel werd in 1831 gelijktijdig door de Belg Joseph Plateau en de Oostenrijker Simon Stampfer uitgevonden. Het was een voorloper van de zoötroop en lag aan de basis van de uitvinding van de cinematograaf. Plateau bouwde verder op het werk van Faraday voor deze uitvinding. Plateau zou het woord voor zijn uitvinding niet zelf verzonnen hebben en hij gebruikte aanvankelijk ook het woord phenakisticoop in plaats van phenakistiscoop. Een praktisch identiek toestel (stroboscoop genoemd) werd onafhankelijk van Plateau door de Oostenrijker Simon Stampfer ontwikkeld in dezefde periode.
De phenakistiscoop gebruikt het verschijnsel van persistentie of lichtnawerking op het netvlies om met behulp van een beperkt aantal tekeningen een illusie van bewegende beelden te genereren.
Een phenakistiscoop bestaat uit twee schijven die op eenzelfde as zijn bevestigd. De eerste schijf heeft een reeks gleuven aan de rand, terwijl op de tweede schijf tekeningen van een bepaalde actie zijn geplaatst op concentrische cirkels. Wanneer men het toestel voor een spiegel houdt en door de gleuven kijkt terwijl men de schijven voldoende snel doet draaien, bekomt men de illusie van bewegende beelden.
De nieuwigheid ten opzichte van het wiel van Faraday bestond erin dat beide schijven in dezelfde richting draaiden en dat Plateau niet telkens hetzelfde beeldje op de schijf plaatste maar ze telkens een beetje liet verschillen om zo een beweging te bekomen.
De phenakistiscoop werd op de markt gebracht onder verschillende benamingen, waaronder phantasmascoop en fantoscoop. Gedurende twee jaar is het toestel populair geweest, tot aan de uitvinding van de zoötroop door William George Horner. Dit laatste toestel had twee voordelen : men had geen spiegel nodig en, wat nog belangrijker was, kon bekeken worden door meer dan een persoon tegelijk.
[bewerk] Externe link
- Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen (Universiteit van Gent)
- Plaatje van een phenakistiscoop
- Optisches Spielzug - met voorbeelden van animaties
