Lijst van Nederlandse spreekwoorden A-E
|
|
|
[bewerk] a
- Wie a zegt moet ook b zeggen.
- Als je eenmaal ergens aan begonnen bent, moet je het ook afmaken.
[bewerk] aanhouder
- De aanhouder wint.
- Wie blijft proberen zijn doel te bereiken, heeft uiteindelijk succes.
- "De aanhouder wint" is ook de titel van een antimilitaristisch lied met een tekst van Stef Bos en muziek van Boudewijn de Groot, verschenen in het album List (Liesbeth List). [1].
[bewerk] aap
- Al draagt een aap een gouden ring, het is en blijft een lelijk ding.
- Wie zich mooi aankleedt wordt daarmee zelf nog niet mooi.
- Of: Wie zich kleedt als iemand van aanzien wordt daarmee nog niet aanzienlijk.
- De spreuk is een navolging van het Latijnse Simia est simia et si aurea gestet insignia. .
- Die spreuk was voor Jacob Cats de aanleiding voor het volgende gedicht (1632):
|
|
[bewerk] adel
- Adel verplicht.
- Wie in aanzien bij het volk staat, moet ook aan de verwachtingen van het volk voldoen.
- Arbeid adelt.
- Met werken kom je vooruit
[bewerk] appel
- De appel valt niet ver van de boom/stam.
- Kinderen lijken op hun ouders en maken dezelfde fouten.
- Wie appelen vaart, die appelen eet.
- Als je handelt in bepaalde goederen, dan zul je deze zelf waarschijnlijk ook gebruiken.
- Iemand die bepaalde werkzaamheden voor een ander moet verrichten, geniet daar doorgaans zelf ook van.
- Eén rotte appel in de mand, maakt al het gave fruit te schand.
- Als één iemand uit een groep zich misdraagt, wordt de hele groep erop aangekeken.
- Of: een negatieve beïnvloeding van één persoon kan vele anderen op het slechte pad brengen.
- Wie zichzelf bewaart, bewaart geen rotte appel.
- Je moet voorzichtig omgaan met jezelf, want het is niet vervangbaar.
[bewerk] april
- April doet wat ie wil.
- Het weer in april is onbetrouwbaar.
- Aprilletje zoet, heeft nog wel eens een witte hoed.
- In het begin (de hoed) van april kan het nog wel eens sneeuwen.
[bewerk] arbeid
- Arbeid adelt.
- Met werken kom je vooruit
[bewerk] balk
- Aan een balk, die uit het bos gehaald wordt, moet veel gehakt worden, voor hij in het huis past.
- In een religieuze groep, vereniging, etc,: je kunt leden uit een gemeenschap winnen, maar ze moeten wel geleerd worden zich aan te passen.
- Wel de splinter in het oog van de ander zien, maar niet de balk in het eigen oog.
- Iemand anders wel bekritiseren, maar eigen gebreken niet opmerken.
[bewerk] baten
- Wat baten kaars en bril, als de uil niet zien en wil.
- Als zijn de condities nog zo goed, als de wil ontbreekt kan er niets gebeuren
[bewerk] beer
- Je moet de huid niet verkopen voor de beer geschoten is.
- Men moet zich niet beroemen op zijn succes voor men het behaald heeft.
- Ook:Je moet geen dingen toezeggen (beloven) die nog niet van jou zijn.
[bewerk] beetje
- Alle beetjes helpen.
- Alle kleine details voegen iets toe aan het geheel.
[bewerk] begin, beginnen
- Een goed begin is het halve werk.
- Een goed voorbereid begin is van doorslaggevende betekenis voor de kans op succes.
- (Goed) begonnen is half gewonnen.
- Wat niet aangevangen wordt komt ook nooit af.
- Wanneer het begin van iets goed is, is de kans groter dat het goed eindigt.
[bewerk] belofte
- Belofte maakt schuld.
- Als men iets heeft beloofd, dan heeft men ook de plicht dit vervolgens ook uit te voeren.
- Belofte maakt schuld en als je ze niet houdt krijg je een dikke bult.
- Wie zijn beloftes niet nakomt kan wel eens nare gevolgen krijgen.
[bewerk] beloven
- Veel beloven en niets geven, doet de zotten in vreugde leven.
- Je kunt normale mensen niet aan het lijntje houden door hun voortdurend iets te beloven en de belofte nooit daadwerkelijk in te lossen; uiteindelijk zullen alleen gekken je beloftes nog voor waar aannemen.
[bewerk] bewaren
- Wie wat bewaart, die heeft wat.
- Het bewaren van zaken kan op lange termijn voordelig blijken te zijn.
[bewerk] bezem
- Nieuwe bezems vegen schoon.
- Nieuwe medewerkers (of: nieuwe leiders) pakken de zaken grondig aan.
- Nieuwe bezems vegen schoon, maar oude bezems kennen alle hoeken en gaten
- Nieuwe medewerkers (of: nieuwe leiders) pakken de zaken grondig aan, maar oude medewerkers (of: oude leiders) weten hoe het moet.
[bewerk] bezinnen
- Bezint eer ge begint.
- Denk goed na voor je ergens aan begint.
[bewerk] bezoek
- Bezoek brengt altijd vreugde aan,zo 't niet bij het komen is, dan bij het gaan. Nicolaas Beets
[bewerk] bierkaai
- Vechten tegen de bierkaai.
- Een gevecht aangaan dat je in principe al bij voorbaat verloren hebt.
[bewerk] blind
- In het land der blinden, is éénoog koning.
- Iemand die weinig kan, wordt toch als deskundig beschouwd, als de overigen nog minder kunnen.
- (Vaak toegeschreven aan Erasmus, maar komt iets anders al voor in de Griekse klassieken.)
[bewerk] bloed
- Het bloed kruipt waar het niet gaan kan.
- Wat iemand graag wil of wat goed bij iemand past, zal die persoon inderdaad ooit gaan doen.
- Of: Familie krijgt meer aandacht of hulp.
[bewerk] blood
- Beter blo(de) Jan dan do(de) Jan.
- Het is beter zich laf blood te gedragen, dan te sterven, dood te zijn.
- zie ook: liever Turks dan Paaps
[bewerk] boer
- Wat de boer niet kent, dat vreet hij niet.
- Hij wenst uitsluitend gerechten te nuttigen die hij reeds kent. Ook: Hij heeft weinig ondernemingszin. Schrik hebben voor het onbekende.
- Als de vos de passie preekt, boer pas op je ganzen/kippen
- Waarschuwing tegen een mooipratende bedrieger
- Boeren en varkens worden knorrend vet
- Een boer die klaagt heeft daar wellicht geen reden toe
[bewerk] bok
- Een oude bok lust nog wel een jong/groen blaadje.
- Een oude man is nog wel seksueel geïnteresseerd in een jong meisje.
[bewerk] boom
- Hoge bomen vangen veel wind.
- Mensen in een hoge positie krijgen veel commentaar op hun doen en laten.
- De appel valt niet ver van de boom.
- Het kind lijkt qua gedrag op zijn/haar ouder.
- Een boom van een kerel.
- Een grote man.
- Een boompje opzetten.
- Een gesprek beginnen.
- Door de bomen het bos niet meer zien.
- Het grote plaatje niet meer zien vanwege de details.
[bewerk] boon
- Boontje komt om zijn loontje
- Iemand die iets slechts gedaan heeft zal daarvoor uiteindelijk zijn verdiende straf krijgen. (wordt meestal gebruikt op het moment dat deze straf zich voltrekt)
- (Een afgeleide van Zijn verdiende loon krijgen.Voortgekomen uit het sprookje van Strohalm, kooltje vuur en boontje.)
[bewerk] boos
- Ben je boos? Pluk een roos. Zet die op je hoed, dan ben je morgen weer goed.
[bewerk] boter
- je doet de boter in de pan maar bakt er niks van
- denken dat je iets begrijpt, terwijl je dat niet doet
[bewerk] breed
- Wie het breed heeft, laat het breed hangen.
- De rijkaard stelt zijn bezit ten toon.
[bewerk] breien
- Zelfs de beste breister laat wel eens een steekje vallen.
- Ook al kan iemand iets heel goed, hij (of zij) zal ooit wel eens een fout maken; dat is vergeeflijk.
[bewerk] brood
- Wiens brood men eet, diens woord men spreekt.
- Men spreekt degene niet tegen van wie men voor zijn broodwinning afhankelijk is.
[bewerk] branden
- Wie zijn billen brandt moet op de blaren zitten.
- (ook: Wie zijn gat verbrandt, moet op de blaren zitten. )
- Wie een misstap doet, moet de gevolgen ervaren.
[bewerk] brug
- Je moet geen 'hei' roepen voordat je de brug over bent.
- Vreugde over een goede afloop is pas toepasselijk als er niets meer verkeerd kan gaan.
[bewerk] buur
- Een goede buur is beter dan een verre vriend.
- Een behulpzame buurman is van groter nut dan een vriend die niet aanwezig kan zijn.
- Bij de buren is het gras altijd groener.
- (ook: Buurmans gras is altijd groener.)
- Bij anderen lijkt het altijd beter (omdat men daar de interne problemen niet van kent).
[bewerk] daad
- Een goede daad is goud waard.
- Iemand helpen
[bewerk] daalder
- De eerste klap is een daalder waard.
- De initiatiefnemer heeft een voordeeltje. (Het herinnert aan het bieden en loven op de veemarkt vergezeld van een handklap.)
[bewerk] dag
- Pluk de dag (Carpe diem).
- Geniet van vandaag.
- Men moet de dag niet prijzen voor het avond is.
- Men moet er niet van uitgaan dat de loop van een onderneming onveranderd goed blijft.
[bewerk] dansen
- Je kunt wel dansen ook al is het niet met de bruid.
- Je kunt je best amuseren ook al is het niet altijd precies wat je zou willen.
[bewerk] denken
- Denk aleer gij doende zijt en doende denk dan nog.
- Maak een plan alvorens ergens aan te beginnen, en stel tijdens de activiteit het plan bij indien nodig.
[bewerk] doen
- Al doende leert men.
- Door iets vaak te doen, leert men hoe het moet.
- (Deze zegswijze komt al sinds de 16de eeuw voor. Dit is een aansporing om ergens aan te beginnen, al heeft men de techniek nog niet (volledig) onder de knie.)
[bewerk] donker
- In het donker zijn alle katten grijs.
- (Ook: In de nacht zijn alle katjes grauw.)
- Als de situatie niet duidelijk is, zijn de zaken niet goed te beoordelen.
[bewerk] dood
- De een zijn dood is een ander zijn brood.
- Sommigen hebben voordeel van het ongeluk van een ander.
[bewerk] dubbeltje
- Als je alles van tevoren wist, dan kwam je met een dubbeltje de wereld rond.
- Het heeft geen zin zich na afloop te beklagen over gebrek aan voorkennis. (Meestal in antwoord op klachten als "Als ik dat van tevoren geweten had.")
- Als je voor een dubbeltje geboren bent, dan word je nooit een kwartje.
- Als je voorbestemd bent om eenvoudig te blijven, dan zul je nooit rijk worden.
[bewerk] eerlijk
- Eerlijk duurt het langst.
- Het voordeel dat men denkt te behalen door te liegen houdt niet lang stand.
[bewerk] ei
- Beter een half ei, dan een lege dop.
- beter iets dan niets.
[bewerk] eind
- Een goed begin heeft een goed behagen, maar het eindje zal de lasten dragen.
- Het begin van een onderneming kan rooskleurig zijn, maar pas aan het einde zal duidelijk zijn of het een succes is geweest.
