Franz Rosenzweig
Franz Rosenzweig (Kassel, 10 december 1886 - Frankfurt am Main, 10 december 1929) was een Joods-Duitse theoloog en filosoof. Hij was een invloedrijke godsdienstfilosoof aangaande het jodendom. Samen met Martin Buber werkte hij aan een nieuwe vertaling van de Thora vanuit het Hebreeuws naar het Duits. Rosenzweig overleed op zijn 43-ste verjaardag aan de gevolgen van Amyotrofische laterale sclerose.
Inhoud |
[bewerk] Hoofdlijnen van zijn denken
Rosenzweig is in zijn denken beïnvloed door Jehuda Halevi. Evenals deze heeft hij in zijn jeugd alle gelegenheid gehad om de filosofie, wetenschap, kunst en literatuur van zijn tijd te bestuderen. Ook hij begon met een studie medicijnen en eindigde met godsdienst en poëzie. En ook Rosenzweig leefde in woelige tijden waarin het antisemitisme de joodse gemeenschap plaagde en onder druk zette; als Halevi hij is een baäl tesjoevah geworden en heeft zich bewust omgewend naar het joodse geloof.
De overeenkomst gaat verder: ook Rosenzweig heeft er in zijn hoofdwerk Der Stern der Erlösung naar gestreefd om de religie te bevrijden uit de wurggreep van het Duitse idealisme (Kant, Hegel). Ook in het commentaar op de vertaalde gedichten van de middeleeuwse denker-dichter blijkt deze tendens.
De Stern bestaat uit drie delen. Het eerste deel tegen de filosofen stelt dat er drie niet tot elkaar herleidbare elementen bestaan: God, mens en wereld. Filosofen die deze elementen toch in één systeem trachten te vangen vervallen tot ledig pantheïsme, materialisme of psychologisme. Het tweede deel tegen de theologen behandelt de wisselwerking tussen de elementen: tussen God en wereld ligt een scheppingsrelatie, tussen God en de mens de openbaring, en tussen mens en wereld de verlossing. Het derde en laatste deel tegen de tirannen gaat o.m. in op de verhouding tussen jodendom en christendom en op het Messianisme of het Koninkrijk Gods. Opnieuw kan een parallel met Halevi getrokken worden voor zover Rosenzweig zich bezint op de rol van het volk Israël in de wereld; in elk geval ziet hij een verbinding tussen christendom - de weg der volkeren in de wereld - en jodendom.
[bewerk] Rosenzweig in Nederland
K.H. Miskotte heeft door zijn proefschrift Het wezen der Joodsche religie (1932) aandacht gevraagd voor de joodse theoloog en filosoof Franz Rosenzweig. Diens leerling H.J. Heering heeft Franz Rosenzweig, joods denker in de twintigste eeuw (1974) gepubliceerd. Franz Rosenzweig - leven en werk van F. de Meyer (1986) bevat veel citaten uit brieven. Sinds 2000 kan het Nederlandse lezerspubliek zich verheugen in de nauwkeurige vertaling van de Sneekse predikant Alex van Ligten De ster van de verlossing, waardoor de studie van deze denker in Nederland een nieuwe impuls kan krijgen.
[bewerk] Bibliografie
- Hegel und der Staat, 1920 (dissertatie)
- Bildung und kein Ende, 1920
- Der Stern der Erlösung, 1921
- Das Büchlein vom gesunden und kranken Menschenverstand, 1922
- Sechzig Hymnen und Gedichte des Jehuda Halevi, 1924
- Die fünf Bücher der Weisung, 1925
- Zweistromland, 1926
- Briefe eines Nichtzionisten an einen Antizionisten, 1929
