Doxologie
Een doxologie is in de Gregoriaanse muziek een gezongen lofspreuk. Dit gebruik is ontleend aan de doxologieën in gebeden van zowel het jodendom als het christendom en worden nog gebruikt in de liturgie.
[bewerk] Muziek
Men maakt onderscheid tussen de Grote Doxologie, het Gloria (Gloria in excelsis Deo, (Eer zij aan God in de hoge)) en de Kleine Doxologie (Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto, (Eer zij aan de Vader en de Zoon en de Heilige Geest)).
Een voorbeeld van het gebruik van de doxologie in latere muziek is de cantate Gloria in excelsis Deo van Johann Sebastian Bach. Deze cantate heeft als titel de naam van de grote doxologie (dit is tevens het openingskoor) en de aria bezingt de kleine doxologie.
[bewerk] Liturgie
Een doxologie (Grieks: doxa - heerlijkheid) bezingt de heerlijkheid van God. Als zodanig komen doxologieën in de Joodse en christelijke tradities vaak als afsluiting van gebeden voor en worden zelf besloten door een acclamatie (Amen).
In de katholieke liturgie komt de doxologie onder meer voor in de Eucharistieviering en de getijden.
- Voorbeelden van een doxologie: Per Dominum, Iesum Christum, Filium Tuum, qui tecum vivit et regnat in unitate Spiritus Sancti, Deus, per omnia saecula saeculorum (Door onze Heer, Jezus Christus, Uw Zoon, die met U leeft en heerst in de eenheid van de Heilige Geest in de eeuwen der eeuwen).
- Het Eucharistisch gebed wordt altijd door de priester besloten met de zogenoemde Slotdoxologie: Per ipsum, et cum ipso, et in ipso, est tibi Deo Patri omnipotenti, in unitate Spiritus Sancti, omnis honor et gloria per omnia saecula saeculorum (Door Hem, en met Hem en in Hem zal uw Naam geprezen zijn, Heer onze God, almachtige Vader, in de eenheid van de Heilige Geest, hier en nu en tot in eeuwigheid), waarop de gelovigen antwoorden met de acclamatie "Amen".
Genoemde formules tonen eveneens het trinitarische karakter van de doxologie. Daarentegen plaatst de zogenaamde Kleine Doxologie (Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto) de Vader, Zoon en Heilige Geest naast elkaar als eenheid (en niet in relatie tot elkaar). Dit gebruik om de eenheid van de Triniteit te benadrukken stamt uit de Oosterse kerken, waarschijnlijk als gevolg van de daar hevigere strijd tegen het arianisme, dat zich in de christologie tegen de leer van de Drievuldigheid keerde.
