Cornelis Corneliszoon
Cornelis Corneliszoon (geboren ca. 1550 in Uitgeest - gestorven ca. 1607) was de uitvinder van de houtzaagmolen. Door middel van het toepassen van een krukas in een windmolen werd een draaiende beweging omgezet in een op- en neergaande beweging. Hiermee werden de houtzagen aangedreven en konden op grote schaal en met grote precisie automatisch planken gezaagd worden. Corneliszoon werd op 15 december 1593 een octrooi voor de houtzaagmolen verleend, voor de krukas gebeurde dit op 6 december 1597.
In 1594 bouwde Corneliszoon eerst zijn eerste houtzaagmolen, "Het Juffertje," een kleine molen dat op een vlot dreef. In 1595 werd de molen verkocht en naar Alkmaar verplaatst. De resten van deze molen werden toevallig ontdekt in 2004, tijdens opgravingen bij het Noordhollandsch Kanaal.
De uitvinding van Corneliszoon werd later verbeterd tot een geïntegreerde constructie, de zogenaamde paltrok houtzaagmolen. Dit type houtzaagmolen is van groot belang geweest voor het bouwen van de schepen van zowel de VOC als de WIC. De uitvinding heeft in belangrijke mate bijgedragen aan de economische opbloei van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden in de 17e eeuw.
Naast de uitvinding van de houtzaagmolen had Cornelis Corneliszoon meerdere octrooien op zijn naam staan, o.a. een oliemolen met een kollergang (kantstenen), een rosmolen en de voorloper van de centrifugaalpomp
Corneliszoon, ook wel Krelis Lootsje genoemd, werd in zijn octrooi voor de houtzaagmolen omschreven als een "schamel huisman". Hij was getrouwd met Trijn Pieters, dochter van de molenaar van meelmolen "De Krijger" op de Meldijk in Uitgeest. Zijn exacte sterfjaar is niet bekend; het was ergens tussen 1600 en 1607.
Literatuur: H. Bonke et al., Cornelis Corneliszoon van Uitgeest: uitvinder aan de basis van de Gouden Eeuw, 2e dr. Zutphen 2004.
[bewerk] Naamgenoten
Cornelis Corneliszoon moet niet verward worden met naamgenoten uit dezelfde tijd, zoals:
- Schilder Cornelis Corneliszoon van Haarlem
- Zeeheld Cornelis Cornelisz Jol, "Kapitein Houtebeen"
- Ontdekkingsreiziger Cornelis Cornelisz Nay.
