Hongarieë
Van Wikipedia
| Hongarieë | |||
|
|||
|
|
|||
| Basisgegevens | |||
| Offesjeel taol | Hongaars | ||
| Hoofstad | Boedapest | ||
| Staotsvörm | Rippebliek | ||
| Staotshoof | László Sólyom (sins 2005) | ||
| Premier | Ferenc Gyurcsány | ||
| [[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
| Religie | {{{religie}}} | ||
| Opperflaakde – % water |
93.030 km² 0,74% |
||
| Inwoeners – Deechde: |
10 miljoen 107/km² |
||
| Euverige | |||
| Munteinheid | Forint (HUF) |
||
| Tiedzaone | UTC +1 | ||
| Nationale fiesdaag | 20 augustus | ||
| Vouksleed | Isten, áldd meg a magyart | ||
| Web | Code | Telefoon | .hunl | HUN | +36 | ||
Hongarije (Hongaars Magyarország) is e land in Middel-Europa wat gaans is ingeslote in land en grèns aon Oosteriek, Slovenië, Kroatië, Servië, Roemenië, de Oekraïne en Slowakije. Houfstad is Boedapest, boe ouch de helf vaan de ganse bevölking woent. Aander veurnaom stei zien Debrecen en Szeged.
[bewirk] Administratief eindeiling
Hongarije is eingedeild in 19 provincies (megyék) en 21 stadsgeweste (megyei jogú városok).
[bewirk] Taole
Officieel taol is 't Hongaars. Wijers zien d'r Slowaakse, Duitse en zigeunerminderheide.
[bewirk] Historie
De traditie wèlt tot Hongarije door Árpád gestiech is, dee de Magyare aon 't eind vaan de negende ieuw de Pannonische vlaktes in geveurd zouw höbbe. 't Keuninkriek Hongarije woort gevesteg in 1000 door Sint-Stephanus. In 't begin verleep de historie vaan Hongarije in 'n dreihooksverhawwing mèt die vaan Pole en Boheme, boebij dèks verbindinge geslote woorte mèt noe ins de paus, daan wier de keizer vaan 't Heileg Roems Riek. In 1241 vele Mongoolse armees vaan 't Riek vaan de Gawwe Horde 't land binne boebij ze väöl verweuste.
Bitteke bij bitteke woort Hongarije e groet oonafhènkelik keuninkriek mèt 'n aparte Middeleuropese cultuur, stèrk aon de civilisaties vaan Wes-Europa geboonde. Vaan 1458 tot 1490 regierde Matthias Corvinus, oonder dee zien regering veural Noord-Hongarije 'n artistiek en cultureel Europees cintrum vaan de Renaissance woort. De Hongaarse cultuur beëinvleujde aander, wie 't Pools Gemenebes. Same mèt Pole en Boheme vörmde Hongarije de Visegrád-liga. Allewijl besteit 'n alliantie mèt dezelfde naom tösse Hongarije, Tsjechië, Slowakije en Pole.
De Hoongaarse independentie eindegde mèt de Osmaanse vereuvering aon 't begin vaan de zestiende ieuw; de westelike deile vaan Hongarije die boete dat riek bleve woorte door Oosteriek geannexeerd (de aartshertoge vaan Oosteriek woorte ouch keuninge vaan Hongarije), de oostelike woorte 't prinsdom Transsylvanië. Nao 150 jaor naom Oosteriek mèt hölp vaan zien Christelike boondgenaote ouch de res vaan 't gebeed euver vaan 't Osmaans Riek.
Na 't oetdrieve vaan de Törke begós 'ne strijd tösse de Hongaarse edele en de Habsburgse keuninge um de protectie vaan de rechte vaan de edele (en daomèt de otonomie vaan Hongarije). Tösse 1704 en 1711 kaom 'nen opstand tege de Habsburgers op, dee oongelökkeg aofleep. Nao 'n revolutie en börgeroorlog in 1848 en 1849, dee mèt Hölp vaan de Rösse oonderdrök woort, woort 't liefeigesjap aofgesjaf en woorte de börgerrechte vasgelag.
Daankzij de euverwinninge op Oosteriek door Italië en Frankriek en later Pruse, zouw Hongarije in 1867 'n otonoom deil vaan de Donaumonarchie weure, tot dat riek nao d'n Ierste Wereldoorlog oetereinveel. Op 31 oktober 1918 sjeide Hongarije ziech van Oosteriek aof.
In miert 1919 kaome de communiste in de regering en in april reep Béla Kun de Hongaarse Rajerippebliek oet. Dao-op veel Roemenië 't land binne en dwong 't communistisch rezjiem in augustus tot aoftrejje. In 1920 woorte verkezinge gehawwe veur 'n einkamereg parlemint; admiraal Miklós Horthy woort tot regint gekoze. Heer maakde blaof tot d'n Twiede Wereldoorlog dictator vaan 't land.
Horthy sloot ziech in de jaore daarteg bij Hitler aon in de houp 't nao de Ierste Wereldoorlog verlore gebeed trök te kriege. Hitler verleinde 't laand inderdaod groete stökker vaan Tsjechoslowakije, Roemenië en Joegoslavië, en leet 't land daoveur actief aon de Duitse kant strije. In 1944 zetde heer evels Horthy aof veur 'ne Nazi, Ferenc Szálasi, o.a.d. umtot dee de deportatie vaan Jäö oet Boedapest tegehoolt.
Nao d'n oorlog kaom Hongarije in de einvloodssfeer vaan de USSR te ligke, en in 1948 woort dao 'n stalinistisch rezjiem gevesteg. In 1956 kaom 'n revolutie in 't land op geng, die de regering afzetde. Dao-op veel de USSR 't land binne. Väöl Hongare vlöchde nao 't boeteland. Vaanaof de jaore zesteg tot 1991 blaof 't land communistisch, veur 't groetste deil vaan d'n tied oonder János Kádár. Hongarije stoont in de jaore tachteg veuraon bij 't oontbinde vaan 't Warschaupak. In 1999 woort 't land lid vaan de NATO en in 2004 kaom 't bij de Europese Unie.
| Lenj in Europa |
|---|
| Albanië | Andorra | Armenië2 | Azerbaidzjan1 | Belsj | Bosnië en Hercegovina | Bulgarieë | Cyprus2 | Daenemarke | Duutsjlandj | Esland | Finland | Frankriek | Griekelandj | Hongarieë | Ierland | Iesland | Italië | Kroatië | Letland | Liechtenstein | Litouwe | Luxemburg | Macedonië | Malta | Moldavië | Monaco | Montenegro | Nederlandj | Noorwege | Oekraïne | Oesteriek | Pole | Portugal | Roemenië | Ruslandj1 | San Marino | Servië | Sjlovenië | Sjlowakieë | Sjpanje | Turkieë1 | Tsjechië | Vaticaansjtad (Heilige Sjtool) | Vereineg Keuninkriek | Wit-Ruslandj | Zjwaede | Zjwitserland |
| Aafhenkelike gebejer: Akrotiri en Dhekelia2 | Faeröer | Gibraltar | Guernsey | Jan Mayen | Jersey | Eilandj Man | Sjpitsberge |
| 1. Dit landj lik gedeiltelik in Azië. 2. Dit landj lik geografisch in Azië, meh weurt óm cultureel en historische raejes bie Europa ingedeild. |
