Lichtaard
Lichtaard, ien fan de Flieterpen, is in doarp yn de gemeente Ferwerderadiel. Lichtaard hat no sa'n 75 ynwenners.
Ynhâld |
[bewurkje seksje] Skiednis
It doarp wurdt yn de 10de ieu al neamd. Yn de kleasterkroniken fan Fulda wurdt skreaun fan Lihdanfurth; de Dútsers hienen wol faker muoite mei Fryske plaknammen. Lichtaard is oant de Reformaasje yn it besit bleaun fan in kleaster. De pastoar waard oanwiisd troch kleaster Lidlum by Tsjummearum. Ut guon boarnen blykt dat der ek noch in fikaris (kapelaan) west hat. Dy fikaris wie dêr njonken ek noch notaris. Yn 1580 wie der al gjin de pastoar mear. It tsjerkesulver waard doe oerdroegen oan de geus Sijts Scheltema.
Yn 1744 hie Lichtaard 63 ynwenners. Dan liket der mei hjoed-de-dei net in soad feroare, mar yn de jierren fyftich fan de 20e ieu wie it ynwennertal it dûbele fan dat fan 1744.
[bewurkje seksje] De namme
De dúdlikste ferklearing fan de namme is 'ljochte terp'. De folksmûle hat lykwols noch in oare ferklearing. Alle plakken om Lichtaard hinne soenen nei harren stifters neamd wêze. Reitsum komt dan fan Reitse. Lichtaard is net nei de stifter neamd, mar nei it aard fan de stifter. Dy moat dan net sa'n betrouber persoan west hawwe. In siswize seit dan ek: Licht aard, licht folk.
[bewurkje seksje] Gebouwen
[bewurkje seksje] De tsjerke
De tsjerke sa as dy der no stiet, is in gotyske tsjerke út de 16e ieu. Yn de noardkant binne der noch fragminten fan dowestien. Dat soe der op wize kinne dat dizze tsjerke ek in foargonger hân hat. De 16de ieuwske tsjerke wie wijd oan Gertrudis.
De ynboude toer is oan de west- en eastgevel bemitsele. Oan de noord- en súdkant is hy mei planken beklaaid. Yn de toer hingje twa klokken, út 1300 en 1404. Op ien dêrfan stiet in ôfbylding fan Petrus. Lykas yn Ginnum hat de toer fan Lichtaard in smijd oerwurk.
De tsjerke hat in preekstoel út 1642, mei Fryske toochpanielen.
Fan 1973 oant 1978 is de tsjerke restaurearre. It doel wie ynearsten om de tsjerke te brûken as kleastermuseum. De tsjerke is lykwols oergien nei de Stifting Alde Fryske Tsjerken, en wurdt no sneins brûkt troch in oekumenyske mienskip.
[bewurkje seksje] It Bannershûs
Oan de wei fan Raard nei Jannum leit in pleats mei de namme Bannershûs of ek wol Binnertshûs. It ûnstien fan dy nammen leit yn de namme Bernardohûs. It kleaster Klaarkamp hie ek frijwat besit oan de oare kant fan de Dokkumer Ie. It kleaster hat dêr doe in úthôf stifte. Slagge is dat net. De úthôf is wer opjûn en it besit waard ferhierd oan in kleastermeier.
Ut dizze kleastermeiers binne de Van Beyma's ûntstien. Nei de Reformaasje hawwe de Van Beyma's de grûn oerkocht fan de Steaten. Yn 'e rin fan tiid krigen de Beyma's troch dat sy as amtner mear ynfloed hienen en boppedat ek noch better fertsjinnen as mei boer wêzen.
[bewurkje seksje] De Boelens
De rûte fan de wei fan Dokkum nei Ferwerd is yn 't ferline feroare. Under oaren rûn de wei tusken Raard en Lichtaard earder súdliker, en rûn dan de Holwerter Feart bylâns wêr nei it noarden. By Lichtaard wie dan in oerset, en fan dêr gie de haadferbining net troch it doarp, mar wer oan de súdkant foarby de Boelens, en bûgde dan in kilometer fierder oan de westkant wer nei it noarden ta. Dejinge dy't de oerset betsjinne wenne op de Boelens. It is mooglik dat der ek in herberchje west en dat de namme dêr fan komt.
Letter hawwe der fervers wenne. De ferneamdstee dêrfan is de skriuwer Reinder Brolsma, dy't oant 1916 ferver west hat. Syn roman It heechhôf spilet op de Flieterpen. Reinder Brolsma wurdt yn Lichtaard eare mei in strjitnamme, de Reinder Brolsmawei.
[bewurkje seksje] De skoalle
Lichtaard hie mear ynwenners as Reitsum en dêrom kaam de mienskiplike skoalle yn Lichtaard te stean. De skoalle hat earst oan de súdkant fan de tsjintwurdige dyk stien. Letter kaam de skoalmaster/koster tsjinoer de toer te wenjen. Yn de foarige kosterij wie de skoalle noch oan te wizen. Syn ynkommen helle master mei út de kosterijlannen. Boppedat waard him noch wolris in baantsje as ûntfanger fan de belesting taskood. Yn 1866 waard de skoalle opheft. Der kaam doe in kristlike skoalle yn Reitsum.
Om 1840 hinne is master Jan Eelkes Talsma troch Deputearre Steaten ôfset as master yn Lichtaard. Master Talsma hearde by de ôfskiedenen. Hy kaam yn konflikt mei de skoaloptsjinner. De skoaloptsjinners wienen meastentiids liberale dûmny's. As reden wurdt oanjûn dat Talsma tsjin de Underwiiswet fan 1806 wie en dat hy tsjin de yninting foar kowepokken wie. Neffens de wet mocht er gjin kristlik ûnderwiis jaan. De skoalle wie neutraal. De dûmny's sels joechen wol godstsjinstûnderwiis. De ôfskiedenen wienen yn mearheid tsjin de yninting tsjin kowepokken. Neffens harren wie dat in yngripen tsjin it godlik besjoer.
[bewurkje seksje] De doarpsferieniging
Lykas oare doarpen koe Lichtaard fan âlds de buorreplicht. Hjirút is yn it doarp in doarpsferieniging ûntstien. Ien kear yn 't jier komme de manlju byinoar om it wol en wee fan it doarp te besprekken.
