Уільям Тэкерэй
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Тэкерэй, Уільям (па-ангельску: William Makepeace Thackeray) (18 ліпеня 1811 – 24 сьнежня1863) — ангельскі пісьменьнік, адзін з найбуйнейшых прадстаўнікоў крытычнага буржуазнага рэалізму ў ангельскай літаратуры XIX стагодзьдзя. У сваіх раманах ён яскрава апісвае найвышэйшае грамадзтва — яго лад жыцьця, схільнасьці, норавы. Апісальная манера гэтага аўтара прасякнутая аналітызмам і сьведчыць пра добрае веданьне чалавечай натуры.
Карціна жыцьця кіруючых клясаў Англіі, створаная Тэкерэям, застаецца клясычным прыкладам сацыяльнай сатыры.
[рэдагаваць] Біяграфія
- 18 ліпеня 1811 года: нарадзіўся ў Калькуце (Індыя) у сям'і буйнога чыноўніка Ост-Індыйскай кампаніі;
- 1817 – 1822 гг.: вучыўся ў прыватных школах Лёндана;
- 1822 – 1828 гг.: вучыўся ў Чартэрхаус-скул. Неўзабаве пасьля сьмерці бацькі ў Лёндан пераязджае яго маці, якая другі раз выйшла замуж;
- 1829 г.: паступіў у Трыніці-каледж Кэмбрыджскага ўнівэрсытэта. Неўзабаве Тэкерэй прайграў у карты значную частку сваёй спадчыны, а рэштку згубіў падчас краху Індыйскага агенцтва нерухомасьці. Такім чынам, праз год малады Тэкерэй кідае ўнівэрсытэт і едзе вандраваць па Эўропе. Ён бярэ ўрокі маляваньня ў Парыжы і спачатку спрабуе свае сілы ў графіцы і жывапісу. Пазьней ён набудзе славу вядомага карыкатурыста і сам будзе ілюстраваць свае творы.
- 1830 г.: у Веймары ў Тэкерэя адбылася сустрэча з Гётэ. Не здолеўшы зрабіць кар'еру мастака, Тэкерэй зрабіўся парыскім карэспандэнтам і пайшчыкам лёнданскай газэты “Зэ Кансціцьюшнл” (The Constitutional).
- 1836 г.: пабраўся шлюбам з Ізабэлай Шо, зь якой у Тэкерэя нарадзілася трое дзяцей. У гэтым жа годзе Тэкерэй ледзь не зрабіўся мастаком-ілюстратарам “Пасмяротных нататак Піквікскага клуба” Ч.Дыкенса і ўсур'ёз пачаў займацца літаратурай. Захапленьне знакамітымі англійскімі празаікамі XVIII стагодзьдзя — Г.Філдзінгам, Т.Смолетам і іншымі асьветнікамі.
- прыблізна 1836 – 1846 гг.: збольшага пад псэўданімамі, друкуе малыя творы (пародыі, эпіграмы, нарысы) ў найлепшых пэрыядычных выданьняў таго часу.
- 1837 г.: вяртаецца ў Лёндан, дзе ў якасьці фэльетаніста ды карыкатурыста пачынае супрацоўнічаць са шматлікімі газэтамі і часопісамі («Fraser's Magazine», «The New Monthly» ды іншымі) пад рознымі псэўданімамі: Jellowplush, Titmarsh і г.д.
- 1839 – 1847 гг.: друкуе “Раманы славутых аўтараў”.
- 1839 – 1840 гг.: друкуе авантурныя аповесьці “Кацярына” (Katherine), “Успаміны Бары Ліндана” (The Luck of Barry Lyndon, або Memoirs of Barry Lyndon, Esq.
- 1840 г.: друкуе зборнік “Парыскія нарысы” (The Paris Sketchbook).
- 1841 г.: друкуе авантурную аповесьць “Ліставаньне Джэлаўплаша” (Jellowplush Correspondence), сатырычную “Гісторыю Самюэля Цітмаша і Вялікага Дыяманта Хогарці” (The History of Mr Samuel Titmarsh and the Great Hoggarty Diamond).
- 1842 – 1843 гг.: друкуе сатырычныя “Нататкі Фіц-Будля” (Fitz-Boodl’s Confessions and Professions).
- 1843 г.: друкуе зборнік “Ірляндзкія нарысы” (The Irich Sketch-book) і піша побытавы раман “Выкшталцова-банальная гісторыя” (A Shabby-Genteel Story), які застаўся няскончаным.
- 1845 – 1851 гг.: супрацоўнічае з вядомым гумарыстычным ангельскім часопісам “Панч” (Punch)
- 1846 г.: друкуе “Дарожныя нататкі ад Корнхіла да Вялікага Каіра” (Notes of a Journey from Cornhill to Grand Cairo). У гэтым жа годзе купляе дом і перавозіць туды двух сваіх дачок (трэцяя памерла) пасьля таго, як разыходзіцца з жонкай Ізабэлай, у якой разьвілася цяжкая псыхічная хвароба. Дачок выхоўваюць маці і айчым Тэкерэя.
- 1846 – 1848 гг.: друкуе “Кнігу снобаў” (The Book of Snobs).
- 1847 – 1848 гг.: штомесяцовыя выданьні частак “Кірмаша пыхлівасьці (Раман без героя)”. Назва рамана і вобраз “кірмаша пыхлівасьці” запазычаныя з алегарычнага рамана Д.Беньяна “Шлях паломніка”.
- 1848 – 1850 гг.: піша раман “Пендэніс”.
- 1850 г.: піша “Рэбэку і Равэну” — бурлескны канчатак рамана В.Скота “Айвенга”.
- 1851 – 1852 гг.: у Англіі і Амэрыцы чытае публічныя лекцыі пра англійскіх гумарыстаў XVIII стагодзьдзя (ад Свіфта да Гольдсміта), надрукаваныя ў 1853 г.
- 1852 г.: друкуе раман “Гісторыя Генры Эсманда”.
- 1853 – 1855 гг.: друкуе раман “Ньюкомы”. Па-за напісаньнем раманаў, Тэкерэй піша баляды ды вершы.
- 1853 г.: друкуе зборнік лекцый “Ангельскія гумарысты [[XVIII стагодзьдзе|XVIII стагодзьдзя” (The English Humourists of the Eighteenth Century).
- 1854 г.: друкуе “Розу і пярсьцёнак”, адну са сваіх пяці “калядных кніг”.
- 1855 г.: падчас другой паездкі ў Амэрыку чытае сэрыю лекцый «Чатыры Георгі» (The Four Georges), дзе дае гумарыстычную характарыстыку гэтых манархаў і англійскага побыту падчас іх панаваньня (надрукаваная ў 1861 годзе).
- 1858 – 1859 гг.: піша раман “Віргінцы”, працяг “Гісторыі Генры Эсманда”.
- 1860 – 1862 гг.: рэдактар часопіса “Корнхіл” (Cornhill), у якім друкуе і ўласныя творы: “Удавец Ловел” (Lovel the Widower, 1860), “Прыгоды Філіпа” (The Adventures of Philip on his way through the world, 1861 – 1862) і “Алегарычныя нататкі” (1860 – 1863).
- 1861 г.: друкуе зборнік уласных лекцый «Чатыры Георгі» (The Four Georges)
- 1963 г.: пачынае пісаць раман “Дэні Дзюваль” (Denis Duval, няскончаны, выдадзены пасьмяротна ў 1964 г.).
- 24 сьнежня 1863 г.: Тэкерэй памірае ў Лёндане.
Уільям Тэкерэй вядомы як найвыдатнейшы рэаліст і сатырык свайго часу, які разьвіў рэалістычныя традыцыі, закладзеныя яго папярэднікамі веку Асьветніцтва. Рэзкая крытыка снабізму і сатыра яго твораў балюча біла па амбіцыях снобаў, хцівых да славы, вобразы якіх ён адлюстраваў у сваіх раманах.
[рэдагаваць] Творы
- “Раманы славутых аўтараў” (Novels by Eminent Hands, 1839 – 1847);
- “Кацярына” (Katherine, 1939 – 1940), авантурная аповесьць;
- “Успаміны Бары Ліндана” (The Luck of Barry Lyndon, або Memoirs of Barry Lyndon, Esq., 1839 – 1840);
- “Парыскія нарысы” (The Paris Sketchbook, 1840);
- “Ліставаньне Джэлаўплаша” (Jellowplush Correspondence, 1841), авантурная аповесьць;
- “Гісторыю Самюэля Цітмаша і Вялікага Дыяманта Хогарці” (The History of Mr Samuel Titmarsh and the Great Hoggarty Diamond, 1841), сатырычная аповесьць;
- “Нататкі Фіц-Будля” (Fitz-Boodl’s Confessions and Professions, 1842 – 1843), сатырычная аповесьць;
- “Ірляндзкія нарысы” (The Irich Sketch-book, 1843)
- “Выкшталцова-банальная гісторыя” (A Shabby-Genteel Story, 1843), побытавы раман, няскончаны;
- “Дарожныя нататкі ад Корнхіла да Вялікага Каіра” (Notes of a Journey from Cornhill to Grand Cairo, 1846);
- “Кніга снобаў” (The Book of Snobs, 1846 – 1848);
- “Кірмаш пыхлівасьці” (Vanity Fair, 1847 – 1848), раман;
- “Пендэніс” (1848 – 1850), раман;
- “Рэбэка і Равэна” (Rebecca and Rowena, 1850), бурлескны канчатак “Айвэнга” Вальтэра Скота;
- “Гісторыя Генры Эсманда” (1852), раман;
- “Ангельскія гумарысты XVIII стагодзьдзя” (The English Humourists of the Eighteenth Century, 1853), зборнік лекцый;
- “Ньюкомы” (Newcomers, 1853 – 1855), раман;
- “Роза і пярсьцёнак” (1854), адна з пяці “калядных кніг” Тэкерэя;
- “Віргінцы” (1857 – 1859), раман, працяг “Гісторыі Генры Эсманда”;
- “Удавец Ловел” (1860);
- “Прыгоды Філіпа” (1861 – 1962), раман;
- “Алегарычныя нататкі” (1860 – 1863);
- “Чатыры Георгі”, (The Four Georges, 1861), зборнік лекцый;
- “Дэні Дзюваль” (1863), няскончаны раман, выдадзены пасьмяротна ў 1864 годзе.
