Любарт
Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі.
Лю́барт-Дзмі́трый, Лю́барт-Дзьмі́тры (1320 ? – 1384 ?) — валынскі (уладзімірскі і луцкі) князь, адзін з малодшых сыноў вялікага князя літоўскага Гедзіміна, верагодна, ад яго апошняй жонкі Еўны.
Выступае ў гістарычных крыніцах у 1336 – 1382 гадах. У 1330-х гадах удзельнічаў у літоўскіх наездах на Мазовію. Першым шлюбам, верагодна, жанаты з дачкой уладзіміра-валынскага князя Андрэя Юр'евіча (Ганнай ?). Пасля смерці апошняга гаспадара Галіцка-Валынскага княства Юрыя-Баляслава II Тройдзенавіча (1340), пры падтрымцы бацькі Любарт заняў Валынь. Прэтэндаваў і на Галічыну, у 1340 – 1349 гадах галіцкае баярства на чале з Дзмітрыем Дзядзькам намінальна прызнавала гаспадаром то Любарта, то польскага караля Казіміра III Вялікага, то венгерскага Людвіка I Вялікага. Гэта выклікала канфрантацыю паміж Любартам, з аднаго боку, і Казімірам і Людвікам, з другога. Падтрымліваў прыязныя стасункі з кіеўскім мітрапалітам Феагностам, у 1347 годзе падтрымаў яго ініцыятыву па скасаванні асобнай Галіцкай мітраполіі, каб яна не паслужыла інструментам пашырэння ўплыву Польшчы і Венгрыі на паўднёва-заходнія землі ВКЛ. Быў звязаны дынастычным шлюбам з вялікім князям маскоўскім Сямёнам Гордым: у 1350 годзе ажаніўся з яго пляменніцай Вольгай, дачкой растоўскага князя Канстанціна. У жніўні – лістападзе 1349 году Казімір пры падтрымцы Залатой Арды, Венгрыі і Мазовіі захапіў амаль усю тэрыторыю былога Галіцка-Валынскага княства, у тым ліку Бярэсце. У 1350 годзе войскі ВКЛ вярнулі Бярэсце і Валынь, нават на кароткі час авалодалі Львовам, але Галічына засталася ў руках Казіміра. У 1351 – 1352 гадах польска-венгерскія войскі здзейснілі некалькі паходаў на Бярэсце, Бэлз, Уладзімір Валынскі. У жніўні 1351 году Любарт разам з Кейстутам быў захоплены ў палон венграмі; 15 жніўня 1351 году падпісаў дагавор з Людвікам, паводле якога ВКЛ мусіла заплаціць вялікі выкуп, адмаўлялася ад прэтэнзій на Галічыну, але захавала большую частку Валыні. У 1352 годзе заключыў сепаратную мірную дамову з Казімірам і мазавецкімі князямі, але ўжо ў 1353 годзе далучыўся да наездаў Кейстута на Польшчу. Пасля працяглага перыяду мірных адносін з Казімірам (1356 – 1366) у выніку ваеннага паходу апошняга адмовіўся ад прэтэнзій на Бэлзскую і Холмскую землі, саступіў Польшчы заходнюю частку Валыні з цэнтрам ва Уладзіміры, якую вярнуў пасля смерці Казіміра ў 1370 годзе. У 1376 годзе ўдзельнічаў у шырокамаштабнай літоўскай выправе на Польшчу, што выклікала няўдалую для яго вайну з Людвікам у 1377 годзе, у выніку якой Любарт быў вымушаны прызнаць сябе васалам Венгрыі і пакінуць Людвіку сваіх сыноў у якасці заложнікаў. Пасля смерці Людвіка ў 1382 годзе выкупіў у венгерскіх стараст некаторыя памежныя галіцкія крэпасці (Лапацін, Алеска і іншыя).
Пры Любарце значэнне аднаго з галоўных палітычных цэнтраў ВКЛ набыў Луцк. У 1375 году ён згадзіўся на стварэнне першай у ВКЛ Луцкай каталіцкай епархіі, юрысдыкцыя якой ахоплівала і паўднёва-заходнія землі Беларусі. Сын Любарта ад першага шлюбу, Іван, быў адным з чарнігаўскіх удзельных князёў. Ад другой жонкі Любарт меў трох сыноў — Фёдара, Лазара і Сямёна.
- Крыніца: Алесь Белы, «Энцыклапедыя гісторыі Беларусі»
[рэдагаваць] Знешнія спасылкі
[рэдагаваць] Літаратура
- Филевич И. П. Борьба Польши и Литвы-Руси за галицко-владимирское наследие. СПб., 1890.
- Wolff J. Kniaziowie litewsko-ruscy od konca czternastego wieku. Warszawa, 1895.
- Довнар-Запольский М.В. Из истории литовско-польской борьбы за Волынь // Киевские университетские известия. 1896. № 8.
- Paszkiewicz H. Polityka ruska Kazimierza Wielkiego. Warszawa, 1925.
- Насевіч В. Пачаткі Вялікага княства Літоўскага: Падзеі і асобы. Мн., 1993.
- Глядзіце таксама літаратуру да артыкула Людвік I Вялікі.
