Pictavín-santonxés
De Uiquipedia
El pictavín-santonxés o parlanjhe (poetevin-séntunjhaes nel propiu idioma, poitevin-saintongeais en francés ) ye una llingua perteneciente al grupu d'oïl. Fálase nel oeste de Francia, nun territoriu que correspuende más o menos a les provincies históriques de Poitou y Saintonge. Los falantes d'esta llingua tán repartíos anguaño ente los departamentos de Vendée, Deux-Sèvres, Charente Marítimu, la mayor parte de Vienne, la metada occidental de Charente, el noreste de Xironda, el noroeste de Dordoña el sur de Loira Atlánticu , Maine y Loira y Indre y Loira.
Anguaño atópense bien de rasgos del pictavín-santonxés y, en xeneral de les fales d'oïl del oeste como'l normandu, nel francés de Quebec, Acadia y Lluisiana. Esti fechu suel esplicase porque la la mayoría de los colonos franceses instalaos n'América del norte a partir de 1608 yeren orixinarios de rexones del oeste del país, como Poitou o Normandía .
Anque forma parte anguaño de les llingües d'oil, el parlanjhe ta consideráu una fala de trensición col occitanu. De fechu, nel so orixe formaba parte de les llingües d'oc. Asina, el primer trovador conocíu, nel sieglu XI foi un conde de Poitiers, Guilhem IX, lo que paez indicar que la llingua de la corte nesta ciudá yera l'occitanu. Los intercambios comerciales col norte, la presión de la llingua alministrativa y la instalación de colonos de rexones septentrionales en Saintonge llevaron a esta llingua a averase cada vez más a los dialectos d'oïl.
Por embargu, tovía se puen alcontrar dellos rasgos léxicos comunes entre'l pictavín-santonxés y l'occitanu : ine grole (n'occitanu una graula, cuervu) ; ine ajhace ( n'occitanu una ajaça una pega) ; in parpallun (n'occitanu un parpalhòl una capirina) ; lés mojhétes (n'occitanu las monjetas, les fabes) ...
Ente les característiques qu'estremen el parlanjhe d'otres fales vecines destaquen:
- Presencia de demostrativos específicos (çheù, chéte, çhéle, çhés )
- Palatalización de delles consonantes (bllanc, pllén , çhuvrir ..., frente a les formes blanc, plein, couvrir del francés )
- Evolución de la terminación llatina -ellum a -ea (martea, frente al francés marteau).
- Terminación -i pal pretéritu: : i chanti, i savi, i oghi (canté, supi, tuvi).
- El pronome personal de primera persona i (pictavín) o jhe (santonxés) úsase lo mesmu en singular qu'en plural: I va, I alun / Jhe va, jh'alun (voi, vamos).
Los testos más antiguos que se conocen son un drama llitúrxicu del sieglu XI tituláu Lés Vérjhes sajhes é lés Vérjhes foules (les vírxenes bones y les vírxenes allocaes), una versión de la Crónica del pseudo-Turpín (principios del sieglu XIII) , el códigu de Costumes de Charroux (1247), o les versiones de los sermones de Maurice de Sully y de la crónica Tote l'istoere de France (Tola historia de Francia) del sieglu XIII.
[editar] Dellos autores en Pictavín-santonxés
- Jean Drouhet (1617-1681)
- Jean Babu (1631-1700).
- François Gusteau (1699-1761)
- Jean-Henri Burgaud des Marets (1806-1873)
- Auguste Gaud (1857-1924)
- Jean Athanase, conocíu como Yan Saint-Acère (1861-1932)
- Marc-Henri Evariste Poitevin, conocíu como Goulebenéze (1877-1952).
- Yves Rabault (1910-1990)
- Jean-François Migaud (nacíu en 1937)
- Freddy Bossy (nacíu en 1954 )
- Eric Nowak (nacíu en 1964)
- André Pacher.
[editar] Bibliografía
- Michel GAUTIER :Grammaire du poitevin-saintongeais - Mougon Geste Éditions, 1993.
- Liliane JAGUENEAU: Le parlanjhe de Poitou-Charentes-Vendée en 30 questions - La Mothe Achard , Geste Editions , 1999.
- Vianney PIVETEA: Dictionnaire poitevin-saintongeais - Mougon, Geste Editions, 1996.
